.svg)
Malacsid pay nga maasaan nga langa iti cuarta, iti Bitcoin ket makatulong nga palawagen dagiti problema nga makaapekto kenka, kaniak, ken dagiti dadduma nga tao ti lubong. Dadduma kadagiti problema ket adda iti sistema nga talec, otorisasyon, ken panagkita.
Iti dua-nga panaggastos ket iti cabaelan nga aggastos iti agpadas nga cuarta ti dua nga beses.
Daytoy ket sapasap nga problema nga iti digital nga cuarta ket masanguanan ngamin ta iti kumbensyon, iti digital nga cuarta ket mabalin nga nadaras nga mapaad-adu, nga mangited diay agiggem iti “saan nga maibos nga supply” iti daydi nga naibaga nga cuarta.
Panunutem nga iti panag kopya ken panag dikket iti digital nga cuarta ken pag-gastos uray sadino man nga kayat mo.
Daytoy ket bassit laeng nga problema nga iti cuarta ket nakabase iti sentralisado nga sistema kasla iti puntos ti Grab maygapu ta nakadepende iti kumpania nga matalged nga saan nga mapasamac iti doble-nga panag gastos.
Palawagen iti Bitcoin iti problema ti dua-nga panaggastos manipud iti panagcaycaysa nga mekanismo nga iti nagan na ket Proof-of-work (PoW). Mabalin mo nga nadal daytoy nga leksyon iti PoW ditoy.
No iti agusar ket agpadas nga agipaw-it iti Bitcoin iti maysa nga tao, daydiay nga transaksyon ket mainayon diay blockchain iti langa nga bloke. No makumpirma diay blockchain, dagiti transaksyon iti bloke ket mailista cadua iti oras na ken saan nga masabalian.
Mangited ti blockchain iti dalan tapno amin nga nodes ket makita da kada transaksyon. Kada maysa nga datos iti history ket nacumanongan iti Bitcoin nga network. Maygapu nga makita iti amin nga miners ti datos ti blockchain, isu iti agpaay nga pagbasehan tapno maammuan dagiti transaksyon nga kusto ken no ania dagiti dua-nga gastos. Amin nga dua-nga gastos ket insigida nga maikkat.
Ngem casano no iti bitcoin ket maipaw-it iti dua nga partido iti maysa nga eksakto nga oras? Isuda nga dua nga transaksyon ket padalanen met laeng iti proseso iti panagkali. Ditoy nga mapan iti block confirmations.
Lagipem: Iti blockchain ket naaramid iti blocks, nga isuda ket punggos iti naanamongan nga transaksyon, idiay ngato iti nalpas nga blocks. Iti kayat na nga sawen iti block confirmation ket estado nga icutan iti maysa pay nga block diay ngato ti maysa nga nakumpirma nga block.
Kas pangarigan, panunuten ta nga ni Pedro ket gumatang iti telepono ken computer nga adda iti padas nga Bitcoin. Tawagen ta dagitoy nga transaksyon #1 ken transaksyon #2, respectively.
Sigsigud, isuda nga dua nga transaksyon ket magna iti proseso nga panagkalkali, nga ipaw-it isuda nga transaksyon idiay mempool. No iti gasat da ket dagidiay dua nga blocks ket agsabay nga makali ken isuda nga dua ket maala da dagidiay transaksyon ni Pedro, dagidiay dua nga sanga iti blockchain ket maaramid. Maysa iti transaksyon #1 ken diay maysa ket transaction #2.
Iti daytoy nga senaryo, masapul nga dagiti miners ket agpili no ania iti sumaruno nga cawar nga kalien da. Idiay ummuna nga icutan iti sabali nga block nga tumakder iti ngato kaniana - iti nagan na ket block confirmation - isun to iti opisyal, ngem dayta maysa ket maikkat.
Isu ngarud nga iti mairekomenda kadagiti aglaklako iti kasapulan ti dua inggna innem nga block confirmations sakbay nga iti transaksyon ket matuloy, nga natalged.
Iti Bitcoin ket ummuna nga desentralisado nga digital nga cuarta nga palawagen iti atiddog-nga nabayag nga nakatakder nga problema iti dua-nga panaggastos. Iti dayaw ti Bitcoin, ribu-ribo nga sabali pay nga cryptocurrencies ket pummarang tattan.
Iti Byzantine Generals Problem ket isu iti saludsod nga: “Kasano nga iti maiwaras nga network iti saba-sabali nga partido ket cumanong iti maysa nga kinapudno?”
Daytoy nga problema ket nagperwisyo iti cuarta iti milenya inggana iti panagaramid iti Bitcoin, inta garud nga kitaen pay nga permi.
Iti Byzantine General Problem ket saan nga mabalin iti sentralisado nga panagcuartaan kasla iti fiat nga cuarta wenno puntos iti premyo iti kumpania maygapu ta iti sentral nga partido nga agmentena amin.
Panunotem nga iti uppat nga buyot ket agpadas nga gubaten iti maysa nga pagarian idiay tengnga. Kada buyot ket adda iti heneral da. Tawagan ta isuda nga Heneral A, B, C, ken D. Iti banag ket, iti panagrian ket mabalin laeng nga sacupen no dagiti uppan nga buyot ket gubaten da iti panagarian.
Iti caaddaan da, masapul dagiti heneral nga cumanong da iti maysa-maysa no ania iti oras nga gubaten da diay panagarian.
Ngem, awan iti dagiti telepono wenno radyo nga usaren da. Mabalin da laeng nga makapagsarita iti panagusar ti mensahero.
Tatta, ditoy nga sumrek iti dagiti problema:
Iti komunikasyon ti heneral nga nakatalged laeng diay tagadala nga tao, diay iraraut da ket adda iti adu nga peggad da. Dagitoy nga peggad ket mabalin nga maaramid nga amin nga idadanes iti kasla iti pardas iti panaggaraw iti ramay.
Isu nga, panunutem isu… Kasano nga dagiti uppat nga heneral ket agsarita ken agcumanong iti maysa nga kinapudno nga awan iti tagadala nga tao?
Iti konteksto iti desentralisado nga cuarta, kasano nga iti gimong ket agcumanong iti langa ti cuarta ken diay estado na?
Daytoy ket maysa iti dagiti nga problema nga napalawag ni Satoshi Nakamoto iti Bitcoin. Iti Bitcoin ket maysa nga desentralisado nga cryptocurrency no saan nga dagiti tattao ket mabalin nga agcumanong iti imlangasyon nga awan iti sentro nga partido wenno tagapamagitan.
Kasano? Maygapu iti Proof-of-Work (PoW). Adalem iti kayat na nga sawen iti Proof-of-Work ditoy.
Ditoy Proof-of-Work nga sistema, adda iti dagiti nalawag nga cryptographic ken dagiti linteg nga masapul nga suruten iti amin tapno makitaripnong da. Maygapu ta dagiti linteg ket gagara, awan iti panagsupadi iti estado ti network,
Dagitoy nga linteg ket agserbi nga panag batayan iti Bitcoin network tapno anamongan iti dagiti mabalin nga transaksyon ken maikkat dagiti saan nga mabalin iti blockchain iti kustonga oras. No anamongan dagit transakyon, narigat to la unay nga mabaliktad isuda, nga maaramid nga saan nga agsabsabali.
Maygapu nga amin nga miners ket adda iti kopya da iti amin nga blockchain, insigida nga makita ken maikkat dagit miners dagidiay mapadpadas nga mandi nga aramid idiay network. Amin nga imlangasyon ket mabalin nga maberipika ti panagusar iti blockchain, isu nga maaramid nga iti Bitcoin ket maysa nga network nga saan nga masapul iti talec.
Iti Bitcoin’s blockchain ket maysa nga agpakita iti kusto-nga oras iti tulag iti network kadagiti uray bassit nga imlangasyon nga mapasamac idiay network, nga saan nga masapul iti sentro nga partido.
Iti inflation ket adda uray saan - iti kumon nga dagiti produkto kasla iti karne, tinapay, gasolina, ken kuryente. Ngumat-ngato iti presyo da kada tawen. Iti maysa nga tawen, iti maysa nga litro iti gasolina ket agpresyo iti uppat a pulo pesos. Saan mo nga mapanpansin, ket agbalin ton nga innem a pulo.
Mabalin nga adu iti razon iti inflation, ngem maysa nga panagapuan na ket iti pagngatu iti tustos ti cuarta iti gobyerno. No iti tustos iti aniaman nga banag ket ngumato, diay balor na ket bumaba, ket awan iti panag bubukod iti cuarta ditoy.
Iti panagbaba iti balor, masapul nga agbayad dagiti tattao iti mas adu para iti dagiti padas nga produkto ket serbisyo kasta iti umuna.
Idiay Estados Unidos, iti bayad iti maysa nga tasa iti kape ket mapan iti $0.25 idi ‘70s. Tatta, iti bayad iti maysa nga tasa nga kape ket saan nga bumaba iti $1.70.
Iti sabali nga banag, iti Bitcoin ket maysa nga nakamaymayat nga dalan tapno atipaen ti panagngato iti tustos iti cuarta. Saan nga kasla iti dagiti tradisyonal nga cuarta nga adda iti virtually tustos nga awan patinggana, adda to laeng iti duapulo-ket maysa nga riwriw ti bitcoin. Awan iti maysa nga partido nga makaaramid iti adu. Mabalin mo nga maadal diay capitulo iti tustos ti Bitcoin ditoy.
No dagiti produkto ken serbisyo ket maikkan iti presyo nga bitcoin, wenno maikkan iti nakabase iti bitcoin nga cuarta, iti inflation ket saan nga basta nga mapasamac maygapu iti na-control nga tustos iti cuarta ti bitcoin.
Tandaam: Iti inflation ket mabalin nga mapasamac maygapu ta iti inflation ket aggapu iti adu nga banag iti ekonomiya, saan lang nga tustos iti cuarta.
Iti sabali nga banag, iti Bitcoin ket mabalin nga makita nga billete iti panagruar iti inflationary nga ekonomiya nga paggyagyanan tayo. Iti murdong nga inflation - nga iti nagan na ket hyperinflation - ket napasamacen kadagiti adu nga nasion kasla diay Venezuela, nga nakasango it porsyento ti inflation nga 65,374% idi 2018. Daduma nga nasion kasla iti Zimbabwe, Sudan, Lebanon, Argentina, ken Yemen ket nasango da met iti agpadas nga senaryo.
Ditoy Pilipinas, iti caduan nga porsyento ti inflation idi nalpas nga 25 nga tawen ket 5.8%, kayat na nga sawen ket dayta cuartam ket bummassit iti balor na iti caduan nga porsyento nga 5.8% kada tawen. Nakita iti Pilipinas ti pinakangato nga porsyento iti inflation idi 1984, nga ummabut iti nakadakdakkel nga 50.34%.
Iti supply ti Bitcoin ket razon no apay iti Bitcoin ket kanayon nga managanan nga digital nga balitok. Panunuten dagiti dadduma nga tattao nga iti Bitcoin ket maysa nga “natalgen nga paglinungan” maisupiat iti inflation, kapadas iti balitok.
Iti pinagsukat mo iti dagiti fiat nga cuarta ti bitcoin ket talgedan na dagiti agiggem nga ti cuarta da ket saan nga makissayan.
Sangagasut nga riwriw nga tattao iti buo nga lubong ket saan nga makausar iti banko ken dagiti pinansyal nga serbisyo. Iti pagapuanan na daytoy ket iti adu nga razon kasla iti narigat nga imprastraktura iti banko, dagiti banag ti regulasyon, kakurangan iti dokumento, wenno simple laeng nga razon iti panagpili.
Iti pinansyal nga panagbukod ket nangina. Maka-epekto iti calidad iti panagbiag, magbabawi iti tattao ti gasat da nga apuonan ti masanguanan, ket magbabawi kaniada iti panangalaga nga pinansyal.
Naggapu iti maysa nga report iti Banko iti Lubong idi 2017, 1.7 bilyones nga nataengan nga tattao ket awan pay iti banko da. Ti kayat na nga sawen daytoy ket 1.7 biyones nga tattao ket saan nga mgakausar iti pinansyal nga serbisyo kasla iti savings accounts, insurance, ken panagsangla, wenno panagbulod.
Iti Pilipinas ket maysa nga nasion nga adda iti pinakanangato nga porsyento iti awan banko na nga tattao. Naggapu iti Bangko Sentral ti Pilipinas (BSP), nga 71% iti nataengan nga populasyon iti Pilipino ket awan iti banko da.
Saan nga kasla iti dagiti serbisyo iti tradisyonal nga pinasiyal, masapul laeng iti maysa nga tao iti maaw-awit nga telepono na ken koneksyon iti Internet tapno mausar na iti network ti Bitcoin. Iti bassit laeng nga panagpindot, ket siasinoman - uray ania iti tawen na, naggapuan na nga etnisidad, kinatao, wenno estado - ket mabalin na nga makaala iti Bitcoin wallet ken makarugi nga mausar na iti panagcuartaan na ken maaramid na nga kasla banko isu.
Daydiay nga telepono mismo ket mabalin pay nga mausar tapno makaala iti daduma pay nga produkto nga pinansyal kasla iti panagbulod ket dakkel iti bunga na nga interes ti cuarta nga accounts.
Dagiti awan iti patinggaanan na nga bayad ket naaramid nga nadaras nga mausar, nalaklaka, ken napas-pas ngem dagiti tradisyonal nga serbisyo.
Kas pangarigan, iti maysa nga OFW ket agdian diay Canada ket mabalin nga agipaw-it iti cuarta didiay ay-ayaten na nga tattao ditoy Pilipinas para iti bassit lang nga bayad iti bassit lang nga pindot. Daytoy ket kumpleto nga panagsabili naggapu kadagiti tradisyonal nga serbisyo nga masapul iti 10-20% nga bayad ken gudua nga dominggo nga panagproseso kada transaksyon iti sabali nga nasion.
Dagiti paw-it nga cuartaket maysa nga dakkel nga razon nga iti El Salvador ket nagusaren iti bitcoin nga legal tender. Kas pakasurat, dagidiay paw-it nga cuarta papan ken aggapu diay nasion ket mapan iti maikalima iti GDP diay nasion.
Naited iti Bitcoin ti taga El Salvador iti panagpili para iti nalaklaka ken mas nasyaat nga dalan iti panagpaw-it iti cuarta.
Iti kaadda iti Bitcoin, iti pinansyal nga panagcadua ken panagusar ket idadarup iti dagiti dalan nga tradisyonal nga panagbanko nga saan nga naala idi.
Saan kasla iti dagiti banko tatta, iti network ti Bitcoin ket kumpleto nga makita ken mabalin para iti amin. Kada transaksyon ti maysa-maysa nga tao ket mailista uray no caano wenno sadino nga maaramid iti transaksyon iti Bitcoin.
Uray awan iti dagiti nagan iti tattao nga siglot iti dagiti pagdianan, amin nga dadduma pay nga imlangasyon kasla iti dagiti transaksyon, balanse, agipaw-it, ken agawat ket mabalin nga makita ken masubaybayan.
Dagiti transakyon ket mabalin nga makita iti agpayso-nga oras diay websites kasla www.blockchain.com/explorer.
Mas komplikado para dagiti aglokloko ken malisyoso nga transaksyon nga mapasamac iti blockchain maygapu ta amin ket mapasamac nga makita - awan iti mapasamac nga palimed. Daytoy ket sabali iti tradisyonal nga fiat nga cuarta maygapu ta iti amin nga pesos wenno dolyar, kas pangarigan, ket masubaybayan. Iti dakes nga agakto ket mabalin nga nadaras nga agloko, agtakaw, wenno aglungsot iti dagiti kusto nga koneksyon ken pagappuan na.
Maysa nga dacsanggasat na kas pangarigan ket diay Red Cross Haiti Relief nga escandalo idi 2010. Iti Red Cross ket nagpatakder iti pangangalap iti pondo tapno matulungan dagiti biktima iti panaggined diay Haiti nga mangpatarimaan iti daldalan, pagadalan, ken babbalay. Diay pangangalap iti pondo ket dakkel nga balligi, nga nakaala da iti asideg ti gudua nga bilyones nga dolyar. Ngem, adu iti agduadua no diay cuarta ket nausar nga nasyaat ngamin day makadismaya nga istorya, makaduadua nga numnumero, ken dagiti kwestionable nga dokumento nga rumuar.
Adu iti saan nga mabilang nga krimen nga kasla daytoy idi dagiti nalpas nga dekada nga inaramid iti saba-sabali nga organisasyon, institusyon, ken gobyerno iti buo nga lubong. Iti kaaddaan nga panaganinaw iti Bitcoin ket makatulong nga palawagen daytoy.
Uray iti adu nga naaramid nga pagtulong nga malabana iti panagsabali iti panawen, “nadugyot nga enerhiya” ket adu pay laeng dagitoy iti adu nga industriya ken ekonomiya. Iti bunga na, iti kasapulan iti maisubli-subli nga produksyon iti enerhiya ket dumak-dakkel, ken adda sasaad iti Bitcoin nga napateg nga papel nga maisulong daytoy nga panaggaraw.
Iti panagbiag nga miner ti Bitcoin nga network ket kasla agpataray iti negosyo. Cas iti miner ti Bitcoin, ada iti dagiti pagkagastosam (hardware ken kuryente) ken dagiti kitaem (abaken nga bitcoin kada block nga nagkali).
Tatta, tapno dagiti miner ket sigi nga agkita, kanayon da nga agbirok iti posibile nga kalakaan nga pagappuan iti enerhia. Iti kamayatan nga banang iti panagkali ti Bitcoin ket isu iti lokasyon ket enerhiya nga - agnostiko. Siasino nga miner ket mabalin nga agaramid siadino iti lubong ken iti aniaman nga klase iti pagappuan ti enerhiya. Saa nga masapul iti panagruar.
Iti kayat na nga sawen ket dagiti miner ket aywaywaya nga agbirok iti buo nga lubong para iti kalakaan nga pagappuan iti enerhiya nga mabirokan dan.
Kadaytoy, dagiti miner iti Bitcoin ket mapan iti agbarbaro nga enerhiya kasla iti hydropower, geothermal nga kuryente, kuryente nga aggupu iti init, ken uray “nadadael nga enerhiya” nga mabalin nga maibato iti sadinoman.
Crusoe nga Enerhiya
Maysa nga ihemplo ket Cruso nga Enerhiya, maysa nga kompania iti panagkakali nga nakabase diay Montan nga agsukat iti dadael nga enerhiya iti enerhiya nga mausar para iti panagkali ti Bitcoin. No dagiti agdril ket agdril ti lana, mamin-ano da met nga maka-ala iti dagiti natural nga gasolina met.
Iti problema ket dagiti agdril ket mamin-ano nga agkurang iti imprastraktura nga agilako ken agiyacar ti natural nga gasolina nga matamaan da. Iti daydiay, awan iti sabali nga mapili dan no saan nga puoran dagidiay amin iti proseso nga nagan na ket flaring, nga makadadael iti kapaligiran.
Ditoy nga sumrek iti Crusoe nga Enerhiya. Alaen iti Crusoe nga Enerhiya diay nadadael nga natural nga gasolina ken san ketdi nga usaren da nga panagpaandar iti dagiti computers usaren da tapno makakali iti bitcoin. Daytoy nga panagsukat ket napigsa nga makapakissay iti mairuruar ti CO2 iti 63% - capada iti panagikkat iti 1.7000 nga lugan iti kalsada.
El Salvador
Maysa pay nga ihemplo ket no casano nga iti gobyerno ti El Salvador ket agusar daydiay saan nga maus-usar nga geothermal nga enerhiya nga aggpu dagiti bulkan tapno pang papigsa da iti panagkali ti bitcoin. Diay enerhiya nga mausar ket 100% nga nadalus ken agbarbaro. Maygapu diay pigsa iti bulkan para iti panagkali iti bitcoin, iti saan nga maus-usar nga nadalus nga pagappuan ti enerhiya ket agtrabahon.
Kas imbaga ni Brandon Arvanaghi, “Iti Bitcoin ket isu ti kadakkelan nga agpadaras iti agbarbaro nga enerhiya nga panagdebelop iti pacasaritaan dagiti pasamac.”
Iti maysa wenno maysa, dagiti miners ti bitcoin iti buo nga lubong ket pagpadaen iti padas nga panagpatakder kasla iti gobyerno ti El Salvador. Daytoy iti razon na tatta, iti industriya ti panagkalkalki ti bitcoin ket add iti pinakangato nga mapanatili da iti pinaglaok nga enerhiya iti 67.7% ti pangangidilig diay dadduma nga nasion kasla iti European Union, Estados Unidos, ken South Korea.
Maysa pay nga cadaywan nga idadanes nga panunot ket iti Proof-of-Work nga sistema ti Bitcoin ket agusar iti adu nga enerhiya kas ti panangidilig iti mausar nga enerhiya iti dadduma nga nasion.
Iti pudno it banag ket idi agrugi idi 2021, iti panagkali ti Bitcoin ket agusar iti 189 TWh laeng kada tawen, nga isu lang ket 0.1% iti enerhiya iti lubong nga 162,194 TWh. Bassit pay unay nga ti panangidilig ti dadduma nga nasion kasla ti China, Estados Unidos, wenno India.
Iti umuna nga panagkita, iti Bitcoin ket kasla saan nga makatulong iti dagiti banag nga adda iti lawlaw. Ngem no kitaem nga as-asideg, makitam to no kasano nga makatulong ti Bitcoin iti panagusar ti enerhiya ken panagadu iti agbarbaro nga enerhiya ti buo nga lubong.
Iti Bitcoin ket saan laeng nga cajil nga digital nga barya nga ususaren iti tattao. Makatulong isu nga palawagen dagiti adu nga pinansyall ken sosyal nga problema nga adda tata ditoy nga lubong, ket nagaraw tay pay laeng iti bassit.
Iti panagadu ti agusar, makatulong to ti Bitcoin ti umad-adu nga tattao iti lawlaw ti lubong. Saan mo nga maibaga dayta padas iti banko ken balitok.
Iti sumaruno nga kapitulo, kitaen tay to iti kultura nga pop nga nakalanga iti Bitcoin idi nalpas nga mano nga tawen.
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
