Vana (ceb)

Vana

Ang Vana usa ka decentralized layer one nga plataporma sa blockchain nga nagfocus sa paghatag sa mga tiggamit og pagpanag-iya ug kontrol sa ilahang datos.

Sa usa ka panahon diin ang datos kasagaran gipahimulosan sa mga sentralisadong entidad, ang Vana naghatag og solusyon nga nag-promote sa privacy ug pagpanag-iya sa datos.
‍
Pagpanag-iya sa Datos - ng mga tiggamit magkahiusa nga nagapanag-iya, nagdumala, ug nagakakita og kita gikan sa mga artifical intelligence (AI) models nga gitrain gamit ang ilang datos.

Ang iyahang ecosystem nagsiguro nga ang datos, labi na kung gigamit para sa AI nga modelo, makabenepisyo sa mga indibidwal nga nagkontribyut niini.

Ang Vana nagtumong sa pagtukod sa pinakadako nga user-owned nga data treasury sa kalibutan.

Ang Problema sa Pagpanag-iya sa Datos

Sa tradisyonal nga sistema, ang mga indibidwal nag-atubang og dagkong hagit sa pagdumala og pag-monetize sa ilang datos. Ang centralization, mga kabalaka sa privacy, ug kakulang sa kontrol mao ang mga kasagarang isyu.
‍
Ang Vana nag-atubang niini nga problema pinaagi sa pagpasig-uli sa usa ka decentralized nga modelo diin ang mga users adunay tibuok nga kontrol sa ilang datos. Sila makapundok, makakita og kita, ug makapartisipar sa pagdumala kung giunsa pag-gamit ang ilang datos, labi na sa pag-train sa AI models, nga segurado ug protektado.

Vana: Ang Solusyon

Ang pamaagi sa Vana sa pagsulbad sa problema sa pagpanag-iya sa datos nag-agad sa duha ka punoang mekanismo:

Proof-of-Contribution

Kining mekanismo nagsiguro nga ang mga tiggamit makaverify sa kahulugan sa ilang mga kontribusyon sa datos nga walay pagkompromiso sa privacy. Ang mga kontribyutor gihatagan og ganti base sa kapuslanan sa ilang datos.

Non-Custodial Data Management

Ang mga tiggamit magpabilin nga naay tibuok nga kontrol ug pagpanag-iya sa ilang datos. Kini gigamit lang para sa mga rason nga gi-approve, nagsiguro og privacy ug consent. Kini nga sistema nagtugot para sa mga datos nga i-tokenize, ibaligya, ug gamiton para sa AI training, samtang nagpadayon ang usa ka trustless ug user-first nga kalikupan.

Punoang Konsepto: Data Liquidity Pools

Ang sentral nga konsepto sa Vana Network mao ang Data Liquidity Pool (DLP).

Ang DLP murag merkado kung asa ang datos gi-treat nga usa ka bililhon nga komodidad. Ang mga tiggamit mahimong makapundok ug makakita og kita gikan sa ilang datos, sama sa kung giunsa ang pag-trade sa mga financial assets. Mao kini ang paagi sa pagtrabaho niini:

Koleksyon sa Datos

Ang DLPs nagpundok og datos gikan sa lain-laing gigikanan, sama sa mga indibidwal, devices, o organisasyon, ug i-pool sila base sa ilang klase o gamit.

Pagkakita og Kita sa Datos

Humang ipundok, kini nga datos mahimong ibaligya o i-analisa, nga maghatag og klaro nga paagi alang sa mga kontribyutor sa pagkakita og kita.

Mga Ganti ug Staking

Ang mga top-performing nga DLPs, nga gipili base sa kahulugan ug kapuslanan sa ilang datos, makadawat og mga ganti gikan sa Vana network. Ang mga tiggamit mahimong makastake og assets sa piho nga DLPs para makatabang og kuha og spot sa top 16 nga pools, ug makabahahi sa usa ka bahin sa mga ganti.

Busa, ang DLPs naglihok isip usa ka “pool” diin ang bililhong datos gi-trade, nga nag-awhag sa pagbahin sa datos samtang nagsiguro nga ang pinakapuslanong datos lamang ang mogawas sa ibabaw.

Ang Teknikal nga Arkitektura

Ang arkitektkura sa Vana nakadisenyo para mapadali ang walay samok nga pagpanag-iya sa datos ug liquidity sa tibuok network niini, samtang nagpabilin ang kontrol sa user:

Data Liquidity Layer

Kini nagsiguro nga ang datos mahimong magamit og mabaligya sama sa financial assets, nga naay privacy ug seguridad pinaagi sa DLPs.

Data Portability Layer

Ang mga tiggamit makabalhin sa ilang datos nga seguro sa lain-laing mga plataporma nga dili makapawala sa ilang pagpanag-iya o kontrol. Tungod niini, mas sayon na himuon ang mga AI nga aplikasyon gamit ang verified nga datos.

Connectome

Ang Connectome kay usa ka decentralized nga ledger nga nag-track sa mga transaksyon sa datos sulod sa Vana. Gipadagan kini pinaagi sa proof-of-stake consensus mechanisms, nga nagsiguro nga ang DLP token transfers kay balido. Ang Connectome nagtugot sa interoperability sa EVM-compatible nga networks ug aplikasyon.

Mga Punoang Partisipante

Daghang mga key participants ang nagkontribyut sa functionality sa Vana:

Developers

Maghimo og decentralized applications (dApps) ug mga himan nga naggamit sa data liquidity ug blockchain technology, nga magpaduso sa ecosystem sa Vana paingon sa unahan.

Tiggamit

Mag-interact sa network pinaagi sa pagkontribyut og datos sa DLPs o paggamit sa mga serbisyo nga gihatag sa dApps. Sila ang mga key data providers ug makabenepisyo diretso gikan sa kahulugan sa network.

Kontribyutors

Kini ang mga entidad (mga indibidwal, organisasyon, o devices) nga naghatag sa datos nga nagpasusento sa DLPs. Ang mga kontribyutors naay hinungdanong papel tungod kay ang ilang datos mao ang basihanan sa lain-laing mga AI models ug aplikasyon.

Validators

Ang mga validators nagsiguro sa kaakurat ug seguridad sa mga transaksyon sa Vana network, nga nagkumpirma sa integridad sa mga kontribusyon sa datos ug mga ganti.

Propagators

Responsable sa pagmintinar sa decentralized ledger pinaagi sa pagpadala ug pag-broadcast sa datos sa tibuok network. Nagtabang sila sa pagpabilin nga updated ang ledger ug sigurohon ang real-time availability sa datos para sa tanan nga mga nodes.

Analohiya: Usa Ka Library nga Sistema

Data Portability Layer (Library Building)

Hunahunaa ang Data Portability Layer isip ang pisikal nga building sa library. Kini naghatag og imprastruktura kung asa mahitabo ang tanan–pagkonektar sa mga tao (mga developers ug mga tiggamit) pinaagi sa mga libro (nga nagrepresentar sa DLPs). Sama sa usa ka library nga nagtipig ug nag-organisa sa koleksyon sa mga libro, ang Data Portability Layer nag-organisa sa mga data assets, nga nagsiguro nga kini mahimong ma-access ug mabalhin sa lain-laing mga plataporma.

Data Liquidity Layer (Mga Libro ug Mga Librarians)

Ang Data Liquidity Layer sa Vana nagrepresentar sa mga libro sa librarya. Matag libro (DLP) adunay daghang kahibalo (datos), nga gitigom ug gi-organisar para ma-access sa mga tao. Samtang ang mga librarians susama sa mga validators nga nagdumala sa mga libro. Sama sa mga librarians nga nagseguro nga ang mga libro naka-catalog ug magamit sa mga magbabasa, ang mga validators nagmintinar ug nag-verify sa mga DLPs, nga nagsiguro sa integridad ug accessibility sa datos. Inig baylo, gihatagan sila og mga ganti alang sa ilang papel sa pagmintinar sa sistema.

Connectome (Dewey Decimal System)

Ang Connectome nagserbisyo sama sa Dewey Decimal System sa usa ka library. Kini ang sistema sa pag-catalog nga nagsiguro nga ang tanan organisado, naghatag og sayon nga paagi alang sa mga librarians ug magbabasa aron dali nilang makit-an ug magamit ang mga libro (DLPs) sa epektibong paagi.

Ekonomikanhong Modelo

Ang Vana naglihok ubos sa data-powered nga ekonomikanhong modelo. Pinaagi sa pag-align sa mga insentibo sa mga kontribyutors sa datos, developers, ug consumers, ang plataporma naghimo og usa ka collaborative ecosystem diin:

Kontribyutors

makakuha og ganti base sa ilang value sa ilang datos.

Developers

maka-access sa lain-laing datasets para mapalambo ang mga AI nga modelo.

Consumers

makabenepisyo gikan sa mas maayong mga AI nga modelo base sa taas-kalidad nga datos.

Naay mga mekanismo sa pangagamhanan aron masiguro ang patas nga paghimo og desisyon, nga naghatag og tingog sa tanang mga partisipante ug masiguro nga ilang mga interes mahatag og pagtagad.

Use Cases

Ang mga tiggamit sa Vana naay access sa:

User-Owned Data Treasury

Ang mga tiggamit mahimong makadumala ug makakita og kita sa ilang datos.

Usa ka grupo sa mga tao nga naggamit og health data maghimo og User-Owned Data Treasury. Ang mga indibidwal nga naay wearable devices sama sa fitness trackers makakontribyut og datos sama sa heart rate, mga lihok sa adlaw-adlaw, ug pattern sa ilang pagtulog sa usa ka komon nga pool. Kini nga pool sa datos ibutang sa usa ka decentralized nga plataporma kung asa ang mga kontribyutors makakontrol kung unsaon paggamit ilang datos. Pananglitan, ang mga health researchers o mga kompanya makaduol sa treasury aron makakuha og anonymized nga datos para sa ilang research. Kini nga mga kompanya nagbayad para maka-access, ug ang kita ipang-apod-apod balik sa mga kontribyutors base sa bili sa ilang datos. Kini nga modelo naghatag og gahum sa mga kontribyutor para makapadayon sa ilang kontrol sa ilang datos samtang makakita og pinansyal nga ganti, imbes nga ang dako nga mga organisasyon lang ang makabenepisyo.

User-Owned Foundational Model

Sa kini nga modelo, ang mga AI mahimong mabuhat gamit ang datos nga gi-kontribyut sa mga user, ug ang mga nagmugna niini magpabiling tag-iya ug makapahimulos sa resulta.

Usa ka grupo sa mga artista magporma og collective para makahimo og AI art generation model gamit ang ilang orihinal nga artwork. Matag artista magkontribyut sa ilang digital nga art pieces aron itrain ang AI nga modelo, nga giprograma para maghimo og bag-ong artwork. Ang artista magpabiling tag-iya sa iyang duha ka orihinal nga binuhat ug ang AI-generated art. Sila pud ang magtukod og mga lagda kung giunsa pagpadagan ang AI aron masiguro nga mosunod kini sa ilang artistic vision. Kung ang AI makagama og bag-ong art, ang mga artista mahimong makadesisyon kung ibaligya ni o ipalisensya para sa mga custom nga proyekto. Ang kita ipang-apod-apod sa tanang kontribyutors base sa ilang kontribusyon. Kini nga modelo nagtugot sa mga artista nga makabenepisyo sa AI nga teknolohiya samtang nagsiguro nga mamintinar ang pagpanag-iya sa ilang mga binuhat, naghimo og usa ka husto ug tinabangay nga ecosystem.

Partisipasyon sa Vana Network

Ang mga tiggamit mahimong makagamit sa Vana sa daghang pamaagi:

Submit og data sa DLPs ug makadawat og ganti.

Ang mga developers ug tigdukiduki mahimong makapalit og datasets para sa AI model development.

Ang mga developers makahimo og DataDAOs, DLPs, ug AI-powered nga aplikasyon gamit ang tools sa plataporma.

Pinaagi sa pag-validate sa mga transaksyon, ang mga partisipante makatabang og seguro sa network ug makamintinar sa integridad.

Ang Vana nagrepresentar og dako nga kabag-ohan padulong sa decentralized nga pagpanag-iya sa datos, diin ang mga users naay kompletong kontrol sa ilang data ug sa bili niini. Kini nagsiguro nga ang datos, labi na kung gigamit sa mga AI nga modelo, makapahimulos sa mga tinuod nga tag-iya–ang mga naghimo niini.

Glossary

AI (Artificial Intelligence)

A field of computer science focused on creating machines or software that can perform tasks that typically require human intelligence.

AI Model

A mathematical representation or program that is trained using data to recognize patterns and make predictions or decisions. AI models are the core of AI applications, and they improve over time as they are fed more data.

AI Training

The process of teaching an AI model to recognize patterns by feeding it large amounts of data.

Blockchain Technology

A decentralized digital ledger technology that records data or transactions across multiple computers (nodes) in a way that makes them transparent and immutable.

Data Liquidity

The ease with which data can be moved, accessed, or traded within a system. In Vana, data liquidity refers to how easily data can be tokenized and shared between participants within Data Liquidity Pools, making it a valuable asset that can be used in AI training or monetized.

DataDAO

A decentralized autonomous organization (DAO) focused on managing and monetizing data. DataDAOs are community-driven and allow users to collectively decide how data is used and how profits are distributed.

Decentralized Applications (dApps)

Applications that run on a decentralized network, like Vana, instead of a centralized server. These apps leverage blockchain technology to ensure transparency, security, and user control.

Decentralized Ledger

A database that is distributed across multiple nodes or participants in a network. Unlike a centralized system, where one entity controls the data, a decentralized ledger is shared and maintained by everyone in the network, ensuring transparency, security, and immutability. Blockchain is an example of a decentralized ledger.

EVM (Ethereum Virtual Machine)

A computation engine used by Ethereum and compatible blockchains to run smart contracts. Vana’s Connectome is compatible with EVM, allowing interoperability with other blockchain protocols and applications.

Layer one blockchain

A foundational blockchain platform, like Bitcoin or Ethereum, that operates independently of other blockchains and provides the base layer for applications to be built upon. Vana is a Layer One blockchain focused on data ownership and privacy.

Nodes

Individual computers or devices in a blockchain network that participate in maintaining the decentralized ledger. Each node stores a copy of the blockchain and can participate in validating transactions.

Proof-of-Stake Consensus Mechanism

A consensus algorithm used by certain blockchain networks (including Vana) to validate transactions. Instead of mining like in proof-of-work (e.g., Bitcoin), participants (validators) "stake" their tokens to validate blocks of transactions. Validators are selected based on the amount of stake they have, and they earn rewards for validating correct transactions.

Staking

A process where users lock up their assets (such as tokens) in a specific DLP to help it secure rewards and governance rights. Users who stake in successful pools receive a portion of the rewards.

Token Transfers

The movement of digital tokens (cryptocurrency or utility tokens) from one wallet address to another on a blockchain.